«Αναμφιβόλως τα τελευταία χρόνια υπήρξε μείωση των παράτυπων εισροών και αύξηση των επιστροφών, κάτι που αναδεικνύει τις σημαντικές προσπάθειες των αρμόδιων υπηρεσιών. Την ίδια ώρα εντοπίζονται σοβαρά ζητήματα που εξακολουθούν να επηρεάζουν τη συνολική διαχείριση του μεταναστευτικού ζητήματος», αναφέρει στον πρόλογο της έκθεσής του, που έδωσε χθες στη δημοσιότητα, ο Γενικός Ελεγκτής, Ανδρέας Παπακωνσταντίνου. Περιλαμβάνοντας στα σοβαρά ζητήματα, για τα οποία θα πρέπει να αναζητηθούν αμέσως λύσεις, το τεράστιο οικονομικό κόστος που επωμίζεται το κράτος για τη διαχείριση της παράτυπης μετανάστευσης και την καθυστέρηση στην εξέταση των αιτήσεων για άσυλο.
Τα σημαντικότερα ευρήματα
Από την έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας προκύπτουν τα εξής ευρήματα που προκαλούν ανησυχίες:
1 Ένας σημαντικός αριθμός υπηκόων τρίτων χωρών, που, σύμφωνα με στοιχεία της Αστυνομίας, ανέρχεται στις 290.000 περίπου και ο οποίος αρχικά αφίχθη νόμιμα στην Κύπρο κατά την περίοδο 2014-2023, δεν έχει καταχωρισμένη αναχώρηση στο Αρχείο Αφίξεων και Αναχωρήσεων. Και αυτό παρά το γεγονός ότι έχει παρέλθει η προβλεπόμενη προθεσμία που καθορίζεται από τους όρους της άδειας διαμονής ή της θεώρησης εισόδου τους. Ως εκ τούτου, ενδέχεται να βρίσκονται παράνομα στην Κυπριακή Δημοκρατία. «Οι αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες παρ' όλο που έδωσαν κάποιες επεξηγήσεις, εντούτοις, δεν μας παρείχαν αξιόπιστη αιτιολόγηση ή πληροφόρηση ώστε να προσδιοριστεί σε πόσες από αυτές τις περιπτώσεις δικαιολογείται η απουσία καταχώρισης αναχώρησης στο σύστημα», σχολιάζει στην έκθεσή της η Ελεγκτική Υπηρεσία.
Από τους 290.000 υπηκόους τρίτων χωρών που αναφέρονται πιο πάνω, ποσοστό 83% εμφανίζουν ως χώρα έκδοσης του ταξιδιωτικού τους εγγράφου τη Μεγάλη Βρετανία, τη Ρωσία, το Ισραήλ, τις ΗΠΑ, την Ουκρανία και την Αυστραλία.
2 Περίπου 13.000 υπήκοοι τρίτων χωρών, για τους οποίους εκδόθηκαν τελεσίδικες αποφάσεις επιστροφής στις χώρες τους, ενδεχομένως να εξακολουθούν να διαμένουν παράνομα στη Δημοκρατία. Σύμφωνα με την Ελεγκτική Υπηρεσία, τα ευρήματα του ελέγχου που διενήργησε της επιτρέπουν να καταλήξει σ’ αυτό το συμπέρασμα με ικανοποιητικό βαθμό ασφάλειας.
3 Η Κυπριακή Δημοκρατία δαπάνησε συνολικά ποσό €500 εκατ. περίπου για τη διαχείριση της παράτυπης μετανάστευσης κατά την περίοδο 2021-2024. «Το κόστος αναμένεται να είναι σημαντικά μεγαλύτερο αν συνυπολογιστούν και οι έμμεσες δαπάνες όπως η αστυνόμευση», υποδεικνύει στην έκθεσή της η Ελεγκτική Υπηρεσία. Αναφέροντας, παράλληλα, ότι ορισμένες από τις δαπάνες αυτές θα μπορούσαν να αποφευχθούν εάν η εξέταση των αιτήσεων ασύλου γινόταν με γρηγορότερους ρυθμούς και ολοκληρώνονταν νωρίτερα οι υποδομές φιλοξενίας παράτυπων μεταναστών.
Δέον να σημειωθεί ότι κατά την ίδια χρονική περίοδο η Δημοκρατία εισέπραξε από την ΕΕ ποσό €166,5 εκατ., το οποίο περιλαμβάνει την ανάκτηση δαπανών που διενεργήθηκαν σε προηγούμενα έτη και εκκαθαρίστηκαν κατά την εν λόγω περίοδο, καθώς και προκαταβολές έναντι δαπανών που θα υλοποιηθούν σε μελλοντικές περιόδους.
4 Η εξέταση των αιτήσεων διεθνούς προστασίας παρουσιάζει σοβαρές καθυστερήσεις σε σχέση με τα χρονοδιαγράμματα που προβλέπονται στη νομοθεσία, με μόλις το 15% να ολοκληρώθηκε εμπρόθεσμα κατά το 2023. Η μέση διάρκεια εξέτασης για την περίοδο 2021-2023 ξεπερνά τους 20 μήνες, ενώ ορισμένες αιτήσεις εκκρεμούν για περισσότερα έτη, καθιστώντας τους αιτητές ως δικαιούχους κρατικών επιδομάτων για μεγάλη χρονική περίοδο. Οι αιτήσεις ασύλου που εκκρεμούν σήμερα ανέρχονται στις 19.000 περίπου.
5 Όσον αφορά τη διαχείριση των Κέντρων Υποδοχής, η Ελεγκτική Υπηρεσία αναφέρει στην έκθεσή της ως παράδειγμα το Κέντρο Πρώτης Υποδοχής Πουρνάρα, το οποίο φιλοξένησε κατά την περίοδο 2021-2023 συνολικά 40.484 άτομα, με το κόστος λειτουργίας του να αυξάνεται κατακόρυφα από €1,4 εκατ. το 2021 σε €9,2 εκατ. το 2023.
6 Η Κυπριακή Δημοκρατία καταδικάστηκε τα τελευταία 15 χρόνια από το ΕΔΑΔ για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων παράτυπων μεταναστών, κυρίως λόγω συνθηκών κράτησης και διαβίωσης, διαδικασιών ασύλου και επιστροφών, γεγονός που επιφέρει οικονομικές και θεσμικές επιπτώσεις. Σύμφωνα με την Ελεγκτική Υπηρεσία, οι εν λόγω καταδίκες πλήττουν το κύρος και την αξιοπιστία της Κυπριακής Δημοκρατίας και υποβαθμίζουν διεθνώς την εικόνα της ως προς την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ως κράτος δικαίου.
Αστυνομία: Μείωση κατά 44%
Στην έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας περιλαμβάνονται και οι θέσεις της Αστυνομίας όπως αυτές διατυπώθηκαν γραπτώς από τον βοηθό αρχηγό Προστασίας Συνόρων, Μιχάλη Κατσουνωτό. Μεταξύ άλλων, τονίζεται ότι οι επιχειρήσεις που διενεργούνται για σύλληψη προσώπων που διαμένουν παράνομα στο έδαφος της Δημοκρατίας και ιδιαίτερα το τελευταίο χρονικό διάστημα είναι πιο στοχευμένες, συστηματικές και μεθοδικές, με αποτέλεσμα να συμβάλλουν και θα συμβάλλουν ακόμη περισσότερο στη δραστική μείωση του αριθμού τους.
Ειδικότερα, ο αριθμός των παράτυπων αλλοδαπών που εισήλθαν στη Δημοκρατία το έτος 2024 ανέρχεται στους 6.109, ενώ για την αντίστοιχη περίοδο του 2023 στους 10.994. Σημειώθηκε, δηλαδή, μείωση της τάξης του 44%. Οι κυριότεροι λόγοι της ραγδαίας μείωσης που παρατηρείται είναι οι εξής, σύμφωνα με τον βοηθό αρχηγό, Μιχάλη Κατσουνωτό:
- Η εφαρμογή του σχεδίου επιτήρησης της θαλάσσιας περιοχής μεταξύ Κύπρου, Λιβάνου και Συρίας από την Αστυνομία με τη συνδρομή της ΕΦ, που είχε ως αποτέλεσμα τη διακοπή των ροών από τις δύο γειτονικές χώρες.
- Η στενότερη επιτήρηση της Πράσινης Γραμμής και οι δράσεις για την αποθάρρυνση των παράνομων διελεύσεων από τα κατεχόμενα είχαν ως αποτέλεσμα την κάθετη μείωση της ροής παράτυπων μεταναστών.
- Οι πιέσεις που εξασκεί η ΕΕ στους αερομεταφορείς της Τουρκίας μετά από απαίτηση των Κυπριακών Αρχών.
- Η εντατικοποίηση των διαδικασιών επαναπατρισμού των αλλοδαπών αλλά και η σημαντική επίσπευση εξέτασης των αιτημάτων για πολιτικό άσυλο, γεγονός που δεν επιτρέπει, πλέον, στους αλλοδαπούς να παραμείνουν για μεγάλο χρονικό διάστημα στην Κύπρο.
Υφυπουργός: Σημαντική βελτίωση
Σύμφωνα με τον υφυπουργό Μετανάστευσης και Διεθνούς Προστασίας Νικόλα Α. Ιωαννίδη, στο χρονικό διάστημα που μεσολάβησε μετά την ολοκλήρωση του ελέγχου της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, δηλαδή από το 2024 και εντεύθεν, η κατάσταση παρουσιάζει σημαντική βελτίωση.
Ο παράτυπος και ο παράνομος
Σύμφωνα με την ερμηνεία των όρων που δίνει στα κείμενά της η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, παράτυπος μετανάστης θεωρείται ο υπήκοος τρίτης χώρας που εισέρχεται ή/και διαμένει σε κράτος μέλος χωρίς να πληροί τις νομικές προϋποθέσεις για είσοδο, παραμονή ή διαμονή, όπως ορίζονται από την εθνική ή ευρωπαϊκή νομοθεσία, και ο οποίος έχει υποβάλει αίτηση για διεθνή προστασία.
Παράνομος μετανάστης θεωρείται ο υπήκοος τρίτης χώρας που εισέρχεται ή/και διαμένει σε κράτος μέλος χωρίς να πληροί τις νομικές προϋποθέσεις για είσοδο, παραμονή ή διαμονή και δεν έχει υποβάλει αίτηση για άσυλο ή υπέβαλε αίτηση για άσυλο, απορρίφθηκε και εκδόθηκε τελεσίδικη απόφαση για απέλασή του. Επίσης, παράνομος μετανάστης θεωρείται ο υπήκοος τρίτης χώρας που εισήλθε νόμιμα σε κράτος μέλος και αφού έληξε η άδεια παραμονής ή εργασίας ή φοιτητική άδεια ή η θεώρηση εισόδου ή άλλη άδεια εξακολουθεί να διαμένει ή/και να εργάζεται στο κράτος μέλος και δεν έχει υποβάλει αίτηση για άσυλο.
